Najważniejsze informacje dla osób przed i po przeszczepieniu oraz dla dawców

Zebraliśmy najważniejsze informacje, które w obecnej sytuacji stanu epidemii SARS-CoV-2 dotyczą zarówno osób po przeszczepieniu, jak i tych jeszcze oczekujących na transplantację, a także dawców komórek krwiotwórczych.

SPIS TREŚCI:
Zalecenia dotyczące pacjentów po przeszczepieniach narządowych:
     Dla pacjentów po przeszczepieniach narządowych
     Dla lekarzy POZ
     Dla aptek i sklepów zaopatrzenia medycznego
     Dla ośrodków transplantacyjnych

Zalecenia dotyczące realizacji przeszczepień narządowych oraz zalecenia dla osób oczekujących na przeszczepienia narządowe:
     Dla osób oczekujących na przeszczepienia narządowe
     Odnośnie pobrań i realizacji przeszczepień narządowych

Informacje dla Dawców komórek krwiotwórczych

Zalecenia dotyczące pacjentów po przeszczepieniach narządowych:

Poniższe zalecenia zatwierdził prof. dr hab. med. Lech Cierpka, konsultant krajowy w dziedzinie transplantologii klinicznej, pismo z dn. 17.03.2020 r., plik PDF można pobrać >>tutaj <<

 

Zalecenia dla pacjentów po przeszczepieniach narządowych:

1. 1. Ogranicz do minimum osobisty kontakt z miejscami udzielania świadczeń medycznych, a jeżeli już jest taka konieczność, to poprzedź wyjście do poradni lub szpitala telefonem i uzgodnieniem czasu wizyty, aby uniknąć przebywania w jednym pomieszczeniu z innymi potencjalnie zarażonymi ludźmi. Na miejscu korzystaj z oddzielnego „korytarza” (drogi wejścia) stworzonego dla pacjenta o obniżonej odporności.
       
   2. W przypadku podejrzenia zakażenia koronawirusem postępuj zgodnie z instrukcją przewidzianą dla mieszkańców danego terenu, w żadnym przypadku NIE ZGŁASZAJ SIĘ OSOBIŚCIE DO OŚRODKA TRANSPLANTACYJNEGO, z którym możesz skonsultować się telefonicznie.
       
   3. W miarę możliwości unikaj dużych skupisk ludzkich, ogranicz podróże środkami komunikacji publicznej, zakupy rób rzadziej a w większej ilości, korzystaj z możliwości zakupów przez internet i innych form sprzedaży wysyłkowej.
       
   4. Wszystkie zalecenia dotyczące pacjentów po transplantacji dotyczą również osób z którymi pacjenci ci mieszkają!

 

Zalecenia dla lekarzy POZ:

1. 1. Pacjentów po transplantacji umawiaj w taki sposób, żeby nie musieli się kontaktować z innymi potencjalnie zarażonymi osobami. Jeżeli jednak tak osoba się zgłosi do rejestracji, to powinna zostać w miarę możliwości odseparowana od innych pacjentów i przyjęta w pierwszej kolejności.
       
   2. Jeżeli jedynym celem wizyty jest wypisanie recepty, to nie wymaga to osobistego stawienia się ani pacjenta, ani członka jego rodziny Wystaw w miarę możliwości e-receptę.

 

Zalecenia dla aptek i sklepów zaopatrzenia medycznego:

1. 1. Pacjentów po transplantacji przyjmuj w pierwszej kolejności żeby ograniczyć ich kontakt z osobami potencjalnie zarażonymi.
       
   2. Rozważ możliwość sprzedaży leków i innych środków farmaceutycznych w formie wysyłkowej.
       
   3. Rozważ wprowadzenie obowiązku utrzymywania rezerwy środków dezynfekcyjnych i ochrony osobistej, które sprzedawane byłyby tylko pacjentom po transplantacji i innym osobom o potwierdzonym, okazanym przez pacjenta wiarygodnym dokumentem z leczenia, stanie obniżonej odporności.

 

Zalecenia dla ośrodków transplantacyjnych:

1. 1. Poinformuj pacjentów pozostających pod twoją opieką o zasadach minimalizacji zagrożenia zakażeniem koronawirusem, oraz o tym żeby w przypadku podejrzenia zakażenia pacjenci zgłaszali się do wyznaczonych oddziałów zakaźnych, A NIE DO OŚRODKÓW TRANSPLANTACYJNYCH.
       
   2. Przed planowanym przyjęciem na oddział lub poradą ambulatoryjną upewnij się że pacjent nie ma cech zakażenia i nie spełnia warunków poddania się kwarantannie.
       
   3. Stwórz w swojej jednostce oddzielny „korytarz” (drogę wejścia) dla tej grupy pacjentów.
       
   4. Ogranicz planowe hospitalizacje pacjentów po transplantacji do niezbędnego minimum.
       
   5. Zapewnij możliwość konsultacji telefonicznych dla oddziałów zakaźnych i innych placówek w których hospitalizowani są pacjenci po transplantacji z podejrzeniem lub rozpoznaniem zakażenia wirusem SARS-CoV-2.

 

Zalecenia dotyczące realizacji przeszczepień narządowych oraz zalecenia dla osób oczekujących na przeszczepienia narządowe:

Poniższe zalecenia są skrótem ze zaktualizowanego stanowiska Poltransplantu opublikowanego w dn. 5.05.2020 r., pełny dokument można pobrać >> tutaj << 

 

Dla osób oczekujących na przeszczepienia narządowe:

1. Pobieranie nerek od żywych dawców i przeszczepianie osobom dializowanym.
    
   W przypadku osób dializowanych ryzyko zakażenia jest wyższe podczas dializ niż w związku z przeszczepieniem. Z drugiej strony pozostaje pewne ryzyko dla żywych dawców. Decyzję o przywróceniu programu pobierania i przeszczepiania nerek od żywych dawców pozostawia się kierownictwu ośrodków transplantacyjnych, którzy powinni ocenić i uwzględnić sytuację epidemiologiczną szpitala i oddziału oraz ryzyko dla biorcy i dawcy przeszczepu.
    
2. Pobieranie i przeszczepianie fragmentów wątroby od żywych dawców.
    
   Program pobierania i przeszczepiania fragmentów wątroby dotyczy biorców pediatrycznych – należy brać pod uwagę szczególny niedobór narządów dla takich biorców, wysokie ryzyko nasilenia kalectwa wynikającego z choroby u dziecka oraz bardzo dobre wyniki takiego leczenia. Z drugiej strony pozostaje pewne ryzyko dla żywych dawców. Decyzję o przywróceniu programu pobierania i przeszczepiania fragmentów wątroby od żywych dawców pozostawia się kierownictwu ośrodków transplantacyjnych, którzy powinni ocenić i uwzględnić sytuację epidemiologiczną szpitala i oddziału oraz ryzyko dla biorcy i dawcy przeszczepu.
    
3. Badanie biorców bezpośrednio przed przeszczepieniem.
    
   Potencjalni biorcy narządu lub rogówki są  – bezpośrednio przed przeszczepieniem – obowiązkowo badani pod względem klinicznym i epidemiologicznym (zaleca się wykonanie testów RT-PCR u wszystkich potencjalnych biorców bezpośrednio przed przeszczepieniem).
   Wyniki testów w przypadku biorców narządów innych niż nerki będą znane najpewniej dopiero po przeszczepieniu, ale pozwoli to prędko wprowadzić leczenie i czynności epidemiologiczne.
   W przypadku biorców nerek, o ile to możliwe należy odczekać z zabiegiem do czasu uzyskania wyniku badania.
   Zaleca się także wykonanie badania TK klatki piersiowej u wszystkich biorców bezpośrednio przed przeszczepieniem.
    
4. Zmiany dotyczące działalności ośrodków kwalifikujących do przeszczepienia.
    
   Kwalifikację potencjalnych biorców narządów i rogówki, która miałaby się wiązać z pobytem w ośrodku kwalifikującym lub przemieszczaniem się potencjalnego biorcy należy możliwie ograniczyć.
   W procesie kwalifikacji, kiedy to tylko możliwe, należy stosować techniki „zdalne”, z wykorzystaniem technik teleinformatycznych i łączności.
    
5. Aktualizacja informacji o chorym w Krajowej Liście Oczekujących.
    
   Ośrodki kwalifikujące do przeszczepienia są zobowiązane – po pozyskaniu informacji od lekarza sprawującego opiekę nad potencjalnym biorcą (np. ze stacji dializ, ośrodków kardiologicznych, hepatologicznych, pulmonologicznych) lub bezpośrednio od chorego nt. jego stanu zdrowia – dokonać odpowiedniego wpisu w rejestrze Krajowej Listy Oczekujących. Jeśli to konieczne – mają obowiązek dokonać zmiany statusu oczekującego na przeszczepienie pacjenta.
   Ważne: aktualizacja informacji o chorym nie powinna się wiązać z dodatkowym pobytem chorego w zakładzie leczniczym lub jego przemieszczaniem się.
    
6. Wyprzedzająca zgoda pacjenta lub jej brak na przeszczepienie nerki.
    
   Jeszcze przed wezwaniem potencjalnego biorcy do przeszczepienia ośrodki kwalifikujące  powinny pozyskać od każdego potencjalnego biorcy nerki jego wyraźną zgodę na przeszczepienie, związaną z ryzykiem COVID-19. Informacja od chorego powinna być wprowadzona do przez ośrodki kwalifikujące do rejestru Krajowej Listy Oczekujących. W przypadku braku zgody należy zmienić status chorego na „czasowo zawieszony”.
    
7. Szczepienia osób oczekujących na przeszczepienie przeciwko grypie sezonowej.
    
   Zaleca się takie szczepienia potencjalnych biorców z uwzględnieniem możliwych przeciwwskazań: nadwrażliwość na składniki preparatu (np. alergia na białko jaja kurzego), osoby z ostrym zakażeniem lub chorobą przebiegającą z gorączką.
    
8. Dozwolone zmiany alokacji nerek w kierunku alokacji regionalnej.
    
   Aby ograniczyć przemieszczanie się chorego do odległego ośrodka transplantacyjnego dozwolone jest zwiększenie wagi kryterium wyboru biorcy z własnego ośrodka kwalifikującego, nawet gdy miałoby się to wiązać z naruszeniem zasad punktowego pozycjonowania potencjalnych biorców na finalnej liście biorców (tzw. lista po cross-matchu).
   Takie dopasowanie zasad alokacji do obecnej sytuacji kryzysowej nie dotyczy tzw. „przeszczepień obligatoryjnych” i powinno znaleźć wytłumaczenie w protokole wyboru biorcy.
    
9. Przekazanie opieki nad biorcami ośrodkom regionalnym.
    
   Aby ograniczyć przemieszczanie się rzeczywistych biorców narządów do odległego ośrodka transplantacyjnego zaleca się jak najszybsze przekazanie chorego (po dokonaniu odpowiednich uzgodnień i udokumentowaniu tego faktu w narzędziu sieciowym rejestrytx.gov.pl) pod opiekę ośrodka transplantacyjnego położonego blisko miejsca zamieszkania biorcy.

 

Odnośnie pobrań i realizacji przeszczepień narządowych:

1. “COVID-free pathway” w szpitalach dawców i ośrodkach transplantacyjnych.
    
   W szpitalach biorących udział w pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu narządów i tkanek, przed podjęciem tych czynności, powinna zostać podjęta staranna ocena ryzyka, a wewnętrzne procedury oraz systemy jakości powinny zostać dostosowane do sytuacji zagrożenia epidemiologicznego w celu jego pomniejszenia (np. poprzez wyznaczenie „czystych stref zielonych”).
    
2. Jednoimienne szpitale zakaźne są wyłączone z pobierania narządów i tkanek.
    
   W przypadkach, gdy w podmiocie leczniczym znajduje się kilka zakładów leczniczych (szpitali), a tylko jeden z nich jest wskazany jako szpital jednoimienny, w pozostałych zakładach leczniczych podmiotu, wolnych od leczenia chorych z COVID-19 można, po przeprowadzeniu starannej analizy ryzyka epidemiologicznego, pobierać narządy i tkanki od osób zmarłych.
    
3. Jednoimienne szpitale zakaźne są wyłączone z przechowywania i przeszczepiania narządów.
    
   W przypadkach, gdy w podmiocie leczniczym znajduje się kilka zakładów leczniczych (szpitali), a tylko jeden z nich jest wskazany jako szpital jednoimienny, w pozostałych zakładach leczniczych podmiotu, wolnych od leczenia chorych z COVID-19 można, po przeprowadzeniu starannej analizy ryzyka epidemiologicznego, przeszczepiać narządy. Podmiot taki zobowiązany jest do niezwłocznego wystąpienia z wnioskiem do Ministra Zdrowia o udzielenie pozwolenia na przechowywanie i przeszczepianie narządów w nowej lokalizacji.
    
4. Szpitale, w których czasowo wstrzymano działalność oddziałów kluczowych dla pobierania, przechowywania i przeszczepiania narządów i tkanek są wyłączone z pobierania i przeszczepiania.
    
   W szpitalach, gdzie z powodu zakażenia koronawirusem personelu lub chorych czasowo zamknięto takie oddziały jak chirurgia, blok operacyjny, ortopedia, okulistyka, oddział anestezjologii i intensywnej terapii, oddział pooperacyjny zawiesza się aktywność polegającą na (w zależności od czynności danego oddziału): rekrutacji zmarłych dawców i pobieraniu narządów i tkanek oraz na przeszczepianiu narządów i tkanek.
    
5. Potwierdzone zakażenie.
    
   Potwierdzenie zakażenia testem RT-PCR u potencjalnego dawcy (osoba zakażona) wyklucza dawstwo narządów i tkanek (nieakceptowane ryzyko).
    
6. Potencjalni dawcy wyleczeni z COVID-19.
    
   Przebyta choroba COVID-19 u potencjalnego zmarłego lub żywego dawcy (osoby wyleczone, ozdrowieńcy) wyklucza dawstwo narządów i tkanek, przynajmniej przez 28 dni od spełnienia kryteriów wyzdrowienia (przyjęte 28 dni nie jest medycznie zobiektywizowane).
    
7. Ankieta „Koronawirus SARS-Co-V2”.
    
   O każdym potencjalnym zmarłym dawcy powinien zostać zebrany wywiad epidemiologiczny i kliniczny (patrz ankieta „Koronawirus SARS-CoV-2. Ankieta potencjalnego zmarłego dawcy narządów i tkanek”).
    
8. Test RT-PCR u wszystkich potencjalnych dawców.
    
   Zaleca się wykonanie testów RT-PCR u wszystkich potencjalnych dawców. Każdy prawdopodobny zmarły dawca narządów spełnia kryterium osoby podejrzanej o zakażenie SARS-CoV-2, ponieważ jest osobą „w stanie nagłego zagrożenia życia lub zdrowia spowodowanych: urazem, udarem, przyczyną kardiologiczną lub innymi przyczynami nagłego pogorszenia stanu zdrowia”.
    
9. TK klatki piersiowej u wszystkich potencjalnych dawców.
    
   Zaleca się wykonanie badania TK klatki piersiowej u wszystkich potencjalnych zmarłych dawców z zachowanym krążeniem krwi (badanie „flagowe” obok testu genetycznego w rozpoznawaniu choroby), także w przypadkach, gdy nie są spełnione kryteria kliniczne i epidemiologiczne.
    
10. Ujemny wynik testu i ujemny wynik TK klatki piersiowej.
     
    Ujemny wynik testu RT-PCR (wykonanego nie dawniej niż przed upływem 72 godzin) oraz ujemny wynik TK klatki piersiowej u dawców z zachowanym krążeniem umożliwia dawstwo i przeszczepienie narządów i tkanek. Obowiązuje ocena innych czynników ryzyka zachorowania i badań w związku z koronawirusem i COVID-19 np. CRP, liczby limfocytów.
     
11. Wstrzymanie przeszczepiania narządów od zmarłych w mechanizmie nieodwracalnego zatrzymania krążenia poprzedzającego pobranie narządów.
     
    Nie należy wykorzystywać narządów od dawców zmarłych wg kryteriów krążeniowych (DCD).
     
12. Przedłużenie opieki nad zakwalifikowanym zmarłym dawcą.
     
    O ile to możliwe należy po stwierdzeniu śmierci i autoryzacji pobrania odczekać z pobraniem (prowadząc właściwą opiekę nad zakwalifikowanym dawcą) do czasu wyboru biorcy i pozyskania wyników testu RT-PCR u dawcy i biorcy.
     
13. Przeszczepienie narządów przy braku wyniku testu.
     
    Pobranie i przeszczepienie narządów jest dopuszczalne w przypadkach, gdy u dawcy nie wykonano testu RT-PCR lub gdy wynik testu nie jest jeszcze znany, wywiad epidemiologiczny i kliniczny są ujemne i nie stwierdza się u dawcy charakterystycznych dla COVID-19 zmian w płucach w badaniu TK. W tych przypadkach decyzję podejmuje lekarz transplantolog (kierownik ośrodka transplantacyjnego) po przeprowadzeniu analizy ryzyka i korzyści dla biorcy, biorąc pod uwagę, że każdy prawdopodobny zmarły dawca jest osobą podejrzaną o zakażenie.
    Biorca jest o możliwym ryzyku poinformowany w sposób wyważony i udziela na przeszczepienie wyraźnej zgody związanej z ryzykiem COVID-19.
    U biorcy przed przeszczepieniem należy wykonać test RT-PCR, choć jego wynik w wielu przypadkach będzie znany po przeszczepieniu. Po przeszczepieniu biorca powinien w miarę możliwości przebywać w izolacji (COVID-free pathway) ze względu na bezpieczeństwo własne, rodziny i personelu.
     
14. Stanowisko krajowego konsultanta w dziedzinie transplantologii klinicznej.
     
    Przy podejmowaniu decyzji o wykonaniu przeszczepienia narządów należy zapoznać się ze stanowiskiem w tej sprawie krajowego konsultanta w dziedzinie transplantologii klinicznej zawartym w piśmie do konsultantów wojewódzkich z 17 marca 2020 r. mówiącym m.in. o ograniczeniu transplantacji narządowych do przypadków pilnych, ograniczeniu stosowania immunosupresji indukcyjnej i uzyskiwaniu odrębnej zgody biorcy na przeszczepienie (pismo dostępne >>tutaj<<).
     
15. Wstrzymanie programów przeszczepiania samej trzustki, samych wysp trzustkowych i unaczynionych przeszczepów wielotkankowych.
     
    Operacje przeszczepienia samej trzustki, samych wysp trzustkowych oraz unaczynionych przeszczepów wielotkankowych w porównaniu z przeszczepieniem innych narządów w mniejszym stopniu są zabiegami ratującymi życie, a biorcy z reguły oczekują na przeszczep w domu. Zostają one wstrzymane.
     
16. Transport nerek do ośrodka transplantacyjnego, który zakwalifikował biorcę.
     
    Aby ograniczyć przemieszczanie się chorego zaleca się, by w przypadku wyboru biorcy z odległego ośrodka kwalifikującego (transplantacyjnego), kiedy to tyko możliwe i po odpowiednich uzgodnieniach pomiędzy ośrodkami, przesłać nerkę do przeszczepienia do tego ośrodka.
     
17. Bezpieczeństwo personelu wykonującego czynności transplantacyjne.
     
    Zakażenie dawcy stanowi głównie niebezpieczeństwo dla biorcy. Niemniej biorąc pod uwagę także ryzyko zakażenia personelu biorącego udział w pobraniu, przechowywaniu i przeszczepieniu zobowiązuje się zespoły pobierające, zespoły transplantacyjne, personel pracowni zgodności tkankowych oraz personel banków tkanek do bezwzględnego przestrzegania przyjętych w danej jednostce szczegółowych procedur epidemiologicznych.
     
18. Przestrzeganie procedur epidemiologicznych w szpitalu dawcy.
     
    Zespoły pobierające narządy i tkanki w szpitalu dawcy zobowiązane są do bezwzględnego przestrzegania procedur epidemiologicznych przyjętych w tym szpitalu. Nadzór nad przestrzeganiem procedur sprawuje szpitalny koordynator pobierania narządów. Koordynator w szpitalu dawcy jest zobowiązany przekazać zespołom pobierającym za pośrednictwem Poltransplantu ewentualne informacje o specjalnych zasadach reżimu sanitarnego obowiązującego w szpitalu dawcy (COVID-free pathway).
     
19. Podejrzenie zakażenia u biorców i personelu.
     
    W przypadku podejrzenia zakażenia u potencjalnego biorcy, rzeczywistego biorcy lub u członka zespołu transplantacyjnego należy bezwzględnie zastosować się do zasad postępowania epidemiologicznego (w zależności od sytuacji: odsunięcie od pracy, skierowanie do szpitala zakaźnego, izolacja, kwarantanna, wykonanie testów RT-PCR).
     
20. Wstrzymanie przezgranicznej wymiany narządów.
     
    Dyrektor Poltransplantu wstrzymuje wydawanie zgód na wywóz narządów z Polski i przywóz narządów do Polski.

 

Informacje dla Dawców komórek krwiotwórczych

(za: DKMS)

Światowi eksperci ds. Zdrowia potwierdzili, że obecnie NIE MA dowodów na to, że nowy koronawirus SARS-CoV-2 może być przenoszony przez krew, szpik kostny lub produkty zawierające komórki macierzyste.

Pobrania szpiku są nadal realizowane z zachowaniem dodatkowych zabezpieczeń: wprowadzono procedury, których celem jest odizolowanie Dawców od osób trzecich, nie związanych z realizacją procedury pobrania, między innymi:

• Dawcom udostępniono osobne wejścia do klinik pobierających, a pobrania komórek macierzystych odbywają się jedynie w ośrodkach, w których nie ma oddziałów internistycznych i zakaźnych.
   
• Dawcy otrzymali również zalecenie aby podczas podróży na pobranie korzystać jedynie z własnego samochodu, (koszt dojazdu jest zwracany przez fundację) i unikać transportu publicznego. W razie konieczności zapewniamy Dawcom także transport medyczny.
   
• Dawcy po pobraniu szpiku z talerza kości biodrowej hospitalizowani są w salach jednoosobowych.
   
• Lekarze w Ośrodkach Pobierających zalecają pełnopłatne zwolnienie z pracy od momentu badań kwalifikacyjnych do czasu około 2 tygodni po pobraniu.