Jeśli stan zdrowia osoby na to pozwala, może ona zostać żywym dawcą nerki lub fragmentu wątroby.
Narządy te może podarować tylko osobie, z którą łączą ją więzy rodzinne lub szczególne względy osobiste.
Czytaj więcej:
Żywy dawca
Dawcą możesz zostać także za życia!
Jeśli Twój stan zdrowia na to pozwala, z zachowaniem Twojego bezpieczeństwa możesz zostać żywym dawcą nerki lub fragmentu wątroby dla bliskiej Ci osoby.
Anonimowo możesz oddać komórki krwiotwórcze (szpiku lub krwi obwodowej), ratując życie chorej osobie – więcej informacji na temat dawstwa szpiku znajdziesz na stronie: szpik.info.
Oni już pomogli
Praktyczne informacje
-
Jakie narządy mogą być przeszczepione od żywego dawcy?
-
Czy przeszczep od żywego dawcy jest lepszy od przeszczepu pochodzącego od osoby zmarłej?
Tak, ponieważ:
Skraca czas oczekiwania na przeszczepienie. Dawca i biorca przechodzą konieczne badania i przy braku przeciwwskazań zostają zakwalifikowani do pobrania i przeszczepienia. Biorca nie musi czekać na odpowiedniego zmarłego dawcę.
Daje lepsze wyniki: dłuższe życie biorcy i przeszczepionego narządu. Pobranie od żywego dawcy jest operacją planową, lekarze mają więcej czasu na przeprowadzenie badań, nie działają pod presją czasu. Ponadto, na jakość narządu nie wpływa czas jego przechowywania – od razu po pobraniu może zostać przeszczepiony biorcy.
-
Kto może być żywym dawcą i komu może oddać narząd?
Żywym dawcą może być każda dorosła osoba, której stan zdrowia na to pozwala. Lekarze zawsze kierują się w pierwszej kolejności dobrem i bezpieczeństwem dawcy, który jest osobą i taką ma pozostać po zabiegu pobrania narządu.
Zgodnie z polskim prawem, za życia narząd można oddać tylko bliskiej osobie. Nie można zgłosić się do szpitala z chęcią oddania narządu dowolnej potrzebującej przeszczepienia osobie. Nie można także narządu sprzedać ani kupić.
Jeśli biorcą będzie Twój krewny w linii prostej (tj. dziecko, wnuk, rodzic), rodzeństwo, osoba przysposobiona, małżonek – potrzebna jest zgoda Twoja i biorcy.
Jeśli biorcą ma być inna osoba, z którą łączą Cię szczególne względy osobiste (np. przyjaciel), to musisz wystąpić do sądu o zgodę, co zapobiega ewentualnym nadużyciom. Sąd rozpatruje taki wniosek, po zasięgnięciu opinii Komisji Etycznej Krajowej Rady Transplantacyjnej, w czasie do 7 dni. Postępowanie jest zwolnione z opłat.
Czytaj więcej:
-
Na czym polega program wymiany par?
Program wymiany par to szansa dla tych osób, które nie mogą otrzymać narządu od swojej bliskiej osoby z powodu braku zgodności grup krwi lub dodatniego wyniku próby krzyżowej (badania immunologicznej zgodności między dawcą a biorcą).
Po wykluczeniu innych przeciwwskazań medycznych i formalno-prawnych, istnieje możliwość otrzymania przeszczepu od żywego dawcy niespokrewnionego. Chodzi o tzw. przeszczepienie krzyżowe, w którym uczestniczą dwie pary lub o przeszczepienie łańcuchowe, w którym uczestniczą co najmniej trzy pary.
Procedurę prowadzi koordynator żywego dawstwa w specjalistycznym ośrodku kwalifikacyjnym – znajdź koordynatora najbliżej Twojego miejsca zamieszkania.
Najważniejsze informacje - poznaj odpowiedzi
na Twoje pytania
dotyczące żywego dawstwa:
-
Komu mogę oddać narząd?
Za życia możesz oddać jedną z nerek lub fragment wątroby bliskiej osobie, z którą łączą Cię więzy rodzinne lub szczególne względy osobiste.
Jeśli biorcą będzie Twój krewny w linii prostej (tj. dziecko, wnuk, rodzic), rodzeństwo, osoba przysposobiona, małżonek – potrzebna jest zgoda Twoja i biorcy.
Jeśli biorcą ma być inna osoba, z którą łączą Cię szczególne względy osobiste (np. przyjaciel), to musisz wystąpić do sądu o zgodę, co zapobiega ewentualnym nadużyciom. Sąd rozpatruje taki wniosek, po zasięgnięciu opinii Komisji Etycznej Krajowej Rady Transplantacyjnej, w czasie do 7 dni. Postępowanie jest zwolnione z opłat.
Czytaj więcej:
-
Czy to będzie dla mnie bezpieczne?
Lekarze zawsze kierują się w pierwszej kolejności dobrem i bezpieczeństwem dawcy, który jest osobą zdrową i po zabiegu pobrania narządu nadal ma pozostać w zdrowiu.
Jako potencjalny dawca przejdziesz szereg badań, które sprawdzą, czy usunięcie jednej nerki lub pobranie fragmentu wątroby nie przyczyni się do pogorszenia Twojego zdrowia.
Pobranie narządu jest operacją bezpieczną i ryzyko poważnych powikłań jest znikome, czego dowodzą wyniki badań naukowych.
Operacja pobrania nerki od żywego dawcy wykonywana jest obecnie niemal wyłącznie metodą laparoskopową, co pozwala na szybką rehabilitację dawcy. W przypadku pobrania fragmentu wątroby zabieg wymaga wykonania cięcia poprzecznego w nadbrzuszu.
-
Jak mam się przygotować?
Przygotowania polegają przede wszystkim na sprawdzeniu Twojego stanu zdrowia – czy nie ma przeciwwskazań do bycia dawcą.
Z wynikami podstawowych badań (tj. grupa krwi, morfologia, USG jamy brzusznej) zgłaszasz się do koordynatora żywego dawstwa w ośrodku kwalifikacyjnym. Tu specjaliści przeanalizują Twoje wyniki i zaplanują dalsze badania. Oceniana jest m.in. zgodność Twojej grupy krwi z grupą biorcy (patrz tabela na końcu). Na tym etapie ważnym elementem przygotowań będzie także rozmowa z psychologiem, pozwalająca Ci upewnić się co do podjętej decyzji.
Jeśli nie będzie przeciwwskazań w ośrodku kwalifikującym zostanie przeprowadzona próba krzyżowa (między Twoimi tkankami i tkankami biorcy). Ujemny wynik próby decyduje o możliwości kontynuowania procedury kwalifikacyjnej. W przypadku wyniku dodatniego nie możesz oddać narządu bliskiej Ci osobie, ale możecie przystąpić do programu wymiany par.
Zgodność występuje między poniższymi grupami krwi:
Czynnik Rh (+), (-) nie ma tu znaczenia.
Czytaj więcej:
-
Jak się żyje z jedną nerką?
Bezpośrednio po operacji, w okresie rekonwalescencji i gojenia się rany należy stosować się do ogólnych ograniczeń np.: unikać dźwigania ciężkich przedmiotów. Potem można wrócić do normalnego życia.
Dodatkowo, jako dawca, będziesz objęty programem badań okresowych, dzięki którym Twój stan zdrowia będzie regularnie kontrolowany. Pozwala to na wczesne wykrywanie i odpowiednie leczenie problemów zdrowotnych, które wcale nie muszą być powiązane z oddaniem narządu.
Za życia możesz oddać jedną z nerek lub fragment wątroby bliskiej osobie, z którą łączą Cię więzy rodzinne lub szczególne względy osobiste.
Jeśli biorcą będzie Twój krewny w linii prostej (tj. dziecko, wnuk, rodzic), rodzeństwo, osoba przysposobiona, małżonek – potrzebna jest zgoda Twoja i biorcy.
Jeśli biorcą ma być inna osoba, z którą łączą Cię szczególne względy osobiste (np. przyjaciel), to musisz wystąpić do sądu o zgodę, co zapobiega ewentualnym nadużyciom. Sąd rozpatruje taki wniosek, po zasięgnięciu opinii Komisji Etycznej Krajowej Rady Transplantacyjnej, w czasie do 7 dni. Postępowanie jest zwolnione z opłat.
Czytaj więcej:
Lekarze zawsze kierują się w pierwszej kolejności dobrem i bezpieczeństwem dawcy, który jest osobą zdrową i po zabiegu pobrania narządu nadal ma pozostać w zdrowiu.
Jako potencjalny dawca przejdziesz szereg badań, które sprawdzą, czy usunięcie jednej nerki lub pobranie fragmentu wątroby nie przyczyni się do pogorszenia Twojego zdrowia.
Pobranie narządu jest operacją bezpieczną i ryzyko poważnych powikłań jest znikome, czego dowodzą wyniki badań naukowych.
Operacja pobrania nerki od żywego dawcy wykonywana jest obecnie niemal wyłącznie metodą laparoskopową, co pozwala na szybką rehabilitację dawcy. W przypadku pobrania fragmentu wątroby zabieg wymaga wykonania cięcia poprzecznego w nadbrzuszu.
Przygotowania polegają przede wszystkim na sprawdzeniu Twojego stanu zdrowia – czy nie ma przeciwwskazań do bycia dawcą.
Z wynikami podstawowych badań (tj. grupa krwi, morfologia, USG jamy brzusznej) zgłaszasz się do koordynatora żywego dawstwa w ośrodku kwalifikacyjnym. Tu specjaliści przeanalizują Twoje wyniki i zaplanują dalsze badania. Oceniana jest m.in. zgodność Twojej grupy krwi z grupą biorcy (patrz tabela na końcu). Na tym etapie ważnym elementem przygotowań będzie także rozmowa z psychologiem, pozwalająca Ci upewnić się co do podjętej decyzji.
Jeśli nie będzie przeciwwskazań w ośrodku kwalifikującym zostanie przeprowadzona próba krzyżowa (między Twoimi tkankami i tkankami biorcy). Ujemny wynik próby decyduje o możliwości kontynuowania procedury kwalifikacyjnej. W przypadku wyniku dodatniego nie możesz oddać narządu bliskiej Ci osobie, ale możecie przystąpić do programu wymiany par.
Zgodność występuje między poniższymi grupami krwi:
Czynnik Rh (+), (-) nie ma tu znaczenia.
Czytaj więcej:
Bezpośrednio po operacji, w okresie rekonwalescencji i gojenia się rany należy stosować się do ogólnych ograniczeń np.: unikać dźwigania ciężkich przedmiotów. Potem można wrócić do normalnego życia.
Dodatkowo, jako dawca, będziesz objęty programem badań okresowych, dzięki którym Twój stan zdrowia będzie regularnie kontrolowany. Pozwala to na wczesne wykrywanie i odpowiednie leczenie problemów zdrowotnych, które wcale nie muszą być powiązane z oddaniem narządu.
-
A może lepiej zostać na dializach?
Dializoterapia nie jest w stanie zastąpić pracy nerki i zapobiec licznym powikłaniom związanym z niewydolnością nerek.
Przeszczepienie nerki jest najlepszą metodą leczenia nerkozastępczego, ponieważ – w porównaniu z dializoterapią – przedłuża życie i poprawia jego jakość.
-
A może lepiej zaczekać na narząd od zmarłego dawcy?
Przeszczepienie od żywego dawcy skraca czas oczekiwania na przeszczepienie – po dopełnieniu procedury kwalifikacyjnej biorcy i dawcy od razu może być planowana operacja.
W przypadku przeszczepiania narządu od osoby zmarłej, po dopełnieniu procedury kwalifikacyjnej biorcy rozpoczyna się czas oczekiwania na narząd – przyszły biorca zostaje wpisany na Krajową Listę Oczekujących na przeszczepienie).
Od zakwalifikowania do leczenia przeszczepieniem, na nerkę od zmarłego dawcy czeka się średnio 366 dni (dane Poltransplant za 2019 rok). W tym czasie u osoby chorej mogą rozwinąć się powikłania związane z niewydolnością nerek.
W przypadku wątroby, od zakwalifikowania, na narząd od zmarłego dawcy czeka się średnio 128 dni (dane Poltransplant za 2019 rok).
Ponadto, przeszczepienie od żywego dawcy daje dłuższe życie biorcy i przeszczepionego narządu w porównaniu z transplantacją od dawcy zmarłego. Pobranie od żywego dawcy jest operacją planową, lekarze mają więcej czasu na przeprowadzenie badań, nie działają pod presją czasu. Dodatkowo, na jakość narządu nie wpływa czas jego przechowania – od razu po pobraniu może zostać przeszczepiony biorcy.
-
Co mamy zrobić, gdy bliska osoba chce mi oddać narząd?
Porozmawiajcie o możliwości przeszczepienia z Twoim lekarzem prowadzącym.
Czytaj więcej:
Mapa ośrodków kwalifikacyjnych
-
Jak przebiega przygotowanie do przeszczepu?
Każde z Was – zarówno biorca jak i dawca – rozpoczyna procedurę kwalifikacyjną.
U dawcy wykonuje się szereg szczegółowych badań zabezpieczających zarówno samego dawcę jak i biorcę. Realizacja badań pozwala pomniejszyć ryzyko przeniesienia choroby do organizmu biorcy wraz z przeszczepem (np. wykluczyć nowotwór lub zakażenie wirusowe u dawcy), a z drugiej strony wyklucza istnienie przeciwwskazań do dawstwa. Nadrzędnym celem jest zadbanie, by pobranie narządu nie przyczyniło się do pogorszenia stanu zdrowia dawcy.
Jeśli wszystkie wyniki badań pozwalają na przeszczepienie narządu (w tym badania immunologiczne dawcy i biorcy) i obie strony wyraziły świadomą zgodę, rozpoczynają się przygotowania do operacji.
Czytaj więcej:
-
Jak się żyje po przeszczepie?
Przeszczepienie narządu przywraca Ci normalne życie. Przyjmując regularnie leki immunosupresyjne możesz pracować, studiować lub uczyć się, a także wyjeżdżać na wakacje. U kobiet najczęściej wraca możliwość zajścia w ciążę i urodzenia zdrowego dziecka.
Bezpośrednio po udanym przeszczepieniu zostajesz przez pewien czas w szpitalu. Co ważne, od teraz musisz codziennie przyjmować leki immunosupresyjne, które zapobiegają procesowi odrzucania przeszczepu.
Leczenie to jest konieczne przez cały okres funkcjonowania przeszczepu. Ponieważ efektem leczenia immunosupresyjnego jest częściowe pomniejszenie funkcji ochronnej układu odpornościowego, musisz szczególnie uważać na zdrowie i unikać potencjalnych infekcji. Zachowując pewną ostrożność – możesz prowadzić normalne życie, kontynuować naukę, podjąć pracę a nawet uprawiać sport.
Jako biorca już na zawsze pozostajesz pod opieką ośrodka transplantacyjnego. Regularne (co kilka miesięcy) wizyty i badania kontrolne pozwalają odpowiednio wcześnie ujawnić pogorszenie Twojego zdrowia lub czynności przeszczepu i podjąć odpowiednie działania lecznicze.
Jak długo utrzyma się przeszczep? Średnio u 80% osób przeszczepiony narząd utrzymuje się 5 lat i dłużej. Do rekordzistów należą osoby żyjące z czynnym przeszczepem 30-40 lat.
Czytaj więcej:
Dializoterapia nie jest w stanie zastąpić pracy nerki i zapobiec licznym powikłaniom związanym z niewydolnością nerek.
Przeszczepienie nerki jest najlepszą metodą leczenia nerkozastępczego, ponieważ – w porównaniu z dializoterapią – przedłuża życie i poprawia jego jakość.
Przeszczepienie od żywego dawcy skraca czas oczekiwania na przeszczepienie – po dopełnieniu procedury kwalifikacyjnej biorcy i dawcy od razu może być planowana operacja.
W przypadku przeszczepiania narządu od osoby zmarłej, po dopełnieniu procedury kwalifikacyjnej biorcy rozpoczyna się czas oczekiwania na narząd – przyszły biorca zostaje wpisany na Krajową Listę Oczekujących na przeszczepienie).
Od zakwalifikowania do leczenia przeszczepieniem, na nerkę od zmarłego dawcy czeka się średnio 366 dni (dane Poltransplant za 2019 rok). W tym czasie u osoby chorej mogą rozwinąć się powikłania związane z niewydolnością nerek.
W przypadku wątroby, od zakwalifikowania, na narząd od zmarłego dawcy czeka się średnio 128 dni (dane Poltransplant za 2019 rok).
Ponadto, przeszczepienie od żywego dawcy daje dłuższe życie biorcy i przeszczepionego narządu w porównaniu z transplantacją od dawcy zmarłego. Pobranie od żywego dawcy jest operacją planową, lekarze mają więcej czasu na przeprowadzenie badań, nie działają pod presją czasu. Dodatkowo, na jakość narządu nie wpływa czas jego przechowania – od razu po pobraniu może zostać przeszczepiony biorcy.
Porozmawiajcie o możliwości przeszczepienia z Twoim lekarzem prowadzącym.
Czytaj więcej:
Mapa ośrodków kwalifikacyjnych
Każde z Was – zarówno biorca jak i dawca – rozpoczyna procedurę kwalifikacyjną.
U dawcy wykonuje się szereg szczegółowych badań zabezpieczających zarówno samego dawcę jak i biorcę. Realizacja badań pozwala pomniejszyć ryzyko przeniesienia choroby do organizmu biorcy wraz z przeszczepem (np. wykluczyć nowotwór lub zakażenie wirusowe u dawcy), a z drugiej strony wyklucza istnienie przeciwwskazań do dawstwa. Nadrzędnym celem jest zadbanie, by pobranie narządu nie przyczyniło się do pogorszenia stanu zdrowia dawcy.
Jeśli wszystkie wyniki badań pozwalają na przeszczepienie narządu (w tym badania immunologiczne dawcy i biorcy) i obie strony wyraziły świadomą zgodę, rozpoczynają się przygotowania do operacji.
Czytaj więcej:
Przeszczepienie narządu przywraca Ci normalne życie. Przyjmując regularnie leki immunosupresyjne możesz pracować, studiować lub uczyć się, a także wyjeżdżać na wakacje. U kobiet najczęściej wraca możliwość zajścia w ciążę i urodzenia zdrowego dziecka.
Bezpośrednio po udanym przeszczepieniu zostajesz przez pewien czas w szpitalu. Co ważne, od teraz musisz codziennie przyjmować leki immunosupresyjne, które zapobiegają procesowi odrzucania przeszczepu.
Leczenie to jest konieczne przez cały okres funkcjonowania przeszczepu. Ponieważ efektem leczenia immunosupresyjnego jest częściowe pomniejszenie funkcji ochronnej układu odpornościowego, musisz szczególnie uważać na zdrowie i unikać potencjalnych infekcji. Zachowując pewną ostrożność – możesz prowadzić normalne życie, kontynuować naukę, podjąć pracę a nawet uprawiać sport.
Jako biorca już na zawsze pozostajesz pod opieką ośrodka transplantacyjnego. Regularne (co kilka miesięcy) wizyty i badania kontrolne pozwalają odpowiednio wcześnie ujawnić pogorszenie Twojego zdrowia lub czynności przeszczepu i podjąć odpowiednie działania lecznicze.
Jak długo utrzyma się przeszczep? Średnio u 80% osób przeszczepiony narząd utrzymuje się 5 lat i dłużej. Do rekordzistów należą osoby żyjące z czynnym przeszczepem 30-40 lat.
Czytaj więcej:
Aspekty prawne dot. żywego dawstwa
- Do pobrania: plik Ustawy
-
Kto może być żywym dawcą i komu może oddać narząd
Rozdział 3 Pobieranie komórek, tkanek lub narządów od żywych dawców
Artykuł 12, ustęp 1: Komórki, tkanki lub narządy w celu przeszczepienia lub komórki lub tkanki w celu zastosowania u innej osoby mogą być pobierane od żywego dawcy, przy zachowaniu następujących warunków:
podpunkt 1) pobranie następuje na rzecz krewnego w linii prostej, rodzeństwa, osoby przysposobionej lub małżonka oraz, z zastrzeżeniem art. 13, na rzecz innej osoby, jeżeli uzasadniają to szczególne względy osobiste;
Artykuł 13, ustęp 1. Pobranie komórek, tkanek lub narządu od żywego dawcy na rzecz osoby niebędącej krewnym w linii prostej, rodzeństwem, osobą przysposobioną lub małżonkiem, wymaga zgody sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu dawcy, wydanego w postępowaniu nieprocesowym, po wysłuchaniu wnioskodawcy oraz po zapoznaniu się z opinią Komisji Etycznej Krajowej Rady Transplantacyjnej.
Artykuł 13, ustęp 3. Sąd wszczyna postępowanie na wniosek kandydata na dawcę. Do wniosku dołącza się:
1) pisemną zgodę biorcy na pobranie komórek, tkanek lub narządu od tego dawcy;
2) opinię Komisji Etycznej Krajowej Rady Transplantacyjnej;
3) orzeczenie kierownika zespołu lekarskiego mającego dokonać przeszczepienia o zasadności i celowości wykonania zabiegu.
Artykuł 13, ustęp 4. Rozpoznanie wniosku, o którym mowa w ust. 3, następuje w terminie 7 dni.
Artykuł 14. Postępowanie w sprawach, o których mowa w art. 12 ust. 3 oraz art. 13, jest wolne od opłat sądowych.
Rozdział 3 Pobieranie komórek, tkanek lub narządów od żywych dawców
Artykuł 12, ustęp 1: Komórki, tkanki lub narządy w celu przeszczepienia lub komórki lub tkanki w celu zastosowania u innej osoby mogą być pobierane od żywego dawcy, przy zachowaniu następujących warunków:
podpunkt 1) pobranie następuje na rzecz krewnego w linii prostej, rodzeństwa, osoby przysposobionej lub małżonka oraz, z zastrzeżeniem art. 13, na rzecz innej osoby, jeżeli uzasadniają to szczególne względy osobiste;
Artykuł 13, ustęp 1. Pobranie komórek, tkanek lub narządu od żywego dawcy na rzecz osoby niebędącej krewnym w linii prostej, rodzeństwem, osobą przysposobioną lub małżonkiem, wymaga zgody sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu dawcy, wydanego w postępowaniu nieprocesowym, po wysłuchaniu wnioskodawcy oraz po zapoznaniu się z opinią Komisji Etycznej Krajowej Rady Transplantacyjnej.
Artykuł 13, ustęp 3. Sąd wszczyna postępowanie na wniosek kandydata na dawcę. Do wniosku dołącza się:
1) pisemną zgodę biorcy na pobranie komórek, tkanek lub narządu od tego dawcy;
2) opinię Komisji Etycznej Krajowej Rady Transplantacyjnej;
3) orzeczenie kierownika zespołu lekarskiego mającego dokonać przeszczepienia o zasadności i celowości wykonania zabiegu.
Artykuł 13, ustęp 4. Rozpoznanie wniosku, o którym mowa w ust. 3, następuje w terminie 7 dni.
Artykuł 14. Postępowanie w sprawach, o których mowa w art. 12 ust. 3 oraz art. 13, jest wolne od opłat sądowych.